طوفان گرد و غبار، علل و تاثیرات آن بر سلامتی
در طول دهه گذشته، جامعه علمی به تأثیرات مهم گرد و غبار بر اقلیم، سلامت انسان، محیط زیست و بخش‌های مختلف اجتماعی-اقتصادی پی برده است.
طوفان های گرد و غبار یک خطر رایج در مناطق خشک و نیمه خشک است. این طوفان ها معمولاً در اثر رعد و برق یا شیب فشار قوی مرتبط با طوفان ایجاد می شوند که سرعت باد را در یک منطقه وسیع افزایش می دهد. این بادهای شدید مقادیر زیادی شن و غبار را از بستر زمین های خشک به جو می برد و می تواند آنها را به صدها تا هزاران کیلومتر دورتر جابجا کند.
پوشش گیاهی خود به عنوان یک عامل محافظ عمل کرده و از سطح زمین در برابر این فرسایش بادی محافظت می کند. بنابراین، عوامل متعددی مثل بروز تغییرات اقلیمی، خشکسالی، تغییر کاربری زمین های کشاورزی، چرای بیش از حد و غیر اصولی دام ها و نابودی پوشش گیاهی بعنوان عوامل مهم در بروز طوفان های گرد و غبار شناخته می شوند.
تاثیرات گرد و غبار بر سلامت انسان
گرد و غبار موجود در هوا خطرات جدی برای سلامت انسان دارد. اندازه ذرات گرد و غبار یک عامل تعیین کننده کلیدی برای سلامت انسان است. ذرات بزرگتر از 10 میکرومتر قابل تنفس نیستند و بنابراین فقط می توانند موجب بروز برخی مشکلات از جمله:
- تحریکات پوست و چشم و ملتحمه
- سوزش و خارش چشم
- افزایش حساسیت به سایر عفونت های چشمی می شود.
ذرات قابل استنشاق که کوچکتر از 10 میکرومتر هستند، اغلب در بینی، دهان و دستگاه تنفسی فوقانی گیر می‌افتند، بنابراین می‌توانند با بروز اختلالات تنفسی مانند:
- آسم
- ذات‌الریه، رینیت آلرژیک
- و سیلیکوزیس مرتبط باشند.
با این حال، ذرات ریزتر ممکن است به دستگاه تنفسی تحتانی نفوذ کرده و وارد جریان خون شوند، جایی که می توانند بر تمام اندام های داخلی بدن تأثیر بگذارند و موجب بروز اختلالات قلبی- عروقی شوند. یک مطالعه در سال 2014 تخمین زد که قرار گرفتن در معرض ذرات گرد و غبار باعث حدود 400 هزار مورد مرگ زودرس ناشی از بیماری های قلبی - ریوی در جمعیت بیش از 30 کشور مورد مطالعه شده است.
برخی از بیماری های عفونی از طریق گرد و غبار قابل انتقال هستند. مننژیت مننگوکوکی، یک عفونت باکتریایی در بافت نازک بوده که مغز و نخاع را احاطه کرده و می تواند منجر به آسیب مغزی و در صورت عدم درمان به موقع در 50 درصد موارد منجر به مرگ شود. طغیان مننژیت ناشی از طوفان های گرد و خاک در کمربند کشورهای شمال صحرای آفریقا و خاور میانه هنوز هم جمعیت زیادی را تحت تاثیر قرار می دهد.
محققان معتقدند که استنشاق ذرات گرد و غبار در هوای گرم و خشک ممکن است به مخاط بینی و گلو آسیب برساند. این شرایط برای ایجاد عفونت توسط عوامل بیماری زا خصوصا باکتری ها بسیار ایده آل است. همچنین وجود اکسیدهای آهن موجود در ذرات گرد و غبار ممکن است خطر بروز عفونت را افزایش دهد.
گرد و غبار همچنین در انتقال بیماری تب دره، یک بیماری بالقوه کشنده که توسط یک گونه قارچ بنام کوکسیدیوئیدس (Coccidioides) ایجاد می گردد نیز نقش دارد.
راهکارهای کاهش عوارض ناشی از گرد و غبار
در شرایطی که آب و هوا از نظر وجود آلایندگی های محیطی و گرد و غبار در وضعیت ناسالم و خطرناک قرار دارد، بهتر است گروه های حساس مانند سالمندان، کودکان، افراد با بیماری های زمینه ای و خانم های باردار تا حد امکان از خانه خارج نشود و در صورت خروج از منزل از ماسک هایی با حد فیلتر FFP2 و FFP3 استفاده کنند که توانایی فیلتر ذرات بسیار کوچک گرد و غبار را دارند.