سرخک: علائم، پیشگیری و درمان آن | واکسیناسیون سرخک

سرخک چیست؟

سرخک از جمله مسری ترین ویروس های عفونی است و بیش از 90% افراد مستعد در اثر تماس نزدیک به این بیماری مبتلا می شوند. سرخک بیشتر در اواخر زمستان و اوایل بهار در بین افراد بروز پیدا می کند. افرادی که به بیماری سرخک مبتلا می شوند از چند روز قبل و بعد از شروع راش پوستی قابلیت انتقال ویروس را داشته و علاوه بر این نیز، ویروس تا یک هفته بعد از شروع راش در ادرار یافت می شود که البته در افراد مبتلا به نقص ایمنی سلولی این زمان میتواند طولانی تر هم شود.

نحوه انتقال

ویروس سرخک به صورت فرد به فرد و از طریق ذرات آئروسل منتقل می شود. علاوه بر این ویروس میتواند از طریق تماس مستقیم با ترشحات بینی و گلوی فرد بیمار انتقال یابد. معمولا دوره کمون بیماری ۱۰ روز است. (دوره کمون در شیرخواران کمتر و در بزرگسالان بیشتر است). ویروس بعد از ورود به بدن ابتدا در مخاط مجرای تنفسی تکثیر یافته، سپس به غدد لنفاوی گسترش می یابد. بعد از این فرایند بروز ویرمی یا ورود ویروس به خون اتفاق می افتد. درگیری سیستم رتیکولو آندوتلیال در اثر ویرمی پس از تکثیر مجدد ویروس می تواند زمینه بروز ویرمی ثانویه را فراهم کند.

علائم سرخک (بیماری زائی)

علائم سرخک با تب و بیحالی شروع می شود و با سرفه، قرمزی چشم و آبریزش بینی ادامه می یابد که ممکن است این علائم با گذشت ۴ روز شدیدتر هم شود. راش های پوستی در سرخک ۲ هفته بعد از ابتلا به عفونت یا ۴ روز بعد از شروع علائم اولیه ظاهر می شود. این راش ها از خط رویش مو ظاهر می شود و به سمت پایین گسترش می یابد. این راش ها در تنه و صورت بیشتر بروز می کند و به میزان کمتری در کف دست و پا ظاهر می شود. از جمله علائم دیگر این بیماری میتوان به سردرد، اسهال، استفراغ، خستگی، درد شکمی و عضلانی اشاره کرد.

شیرخواران هنگام مصرف شیر مادر آنتی بادی علیه سرخک را از مادر دریافت می کنند اما به مرور زمان سطح آنتی بادی کاهش پیدا میکند. این موضوع باعث می شود که اگر شیرخواران تا پیش از یک سالگی دچار سرخک شوند به نوع خفیف آن مبتلا شوند. سرخک خفیف در افرادی که سابقه واکسیناسیون قبلی با واکسن سرخک دارند هم دیده می شود. باید توجه داشت که در کنترل عفونت حاصل از سرخک ایمنی سلولی مهمتر از ایمنی هومورال است به صورتی که بیماران مبتلا به نقص ایمنی سلولی در صورت ابتلا می توانند دچار مشکلات شدیدی شوند.

پیشگیری و واکسیناسیون

از جمله عواملی که در شدت بیماری موثر است سن بیمار، وضعیت تغذیه ای، وضعیت ایمنی و وضعیت واکسیناسیون است. واکسن سرخک معمولا همراه با 2 بیماری ویروسی دیگر یعنی اوریون و سرخجه با نام واکسن MMR (Measles, Mumps and Rubella) تجویز می شود. معمولا اولین دوز این واکسن در یک سالگی (۱۲ ماهگی) و دوز دوم در ۱۸ ماهگی تزریق می شود.

تجویز ایمونوگلوبولین پس از مواجهه با فرد مبتلا به سرخک برای پیشگیری موثر است. از جمله گرو‌ه هایی که لازم است طی ۶ روز پس از تماس با فرد مبتلا از ایمونوگلوبولین استفاده کنند میتوان به خانم های باردار، مبتلایان به نقص سیستم ایمنی و نوزادان کمتر از 6 ماه اشاره کرد.

برای جلوگیری از انتقال سرخک لازم است که بیمار ترجیحا در اتاق ایزوله با فشار منفی بستری شود و هنگام ورود به اتاق فرد مبتلا ماسک فراموش نشود. رعایت بهداشت قبل و بعد از تماس با بیمار فراموش ضروری بوده و در صورت ابتلای کودکان به این بیماری از رفتن به مدرسه نیز جلوگیری شود.

درمان

درمان این بیماری معمولا شامل اقدامات حمایتی مثل تجویز مایعات و داروهای تب بر است. در موارد که عفونت‌ باکتریال نیز رخ دهد، برای رفع آن توسط پزشک آنتی بیوتیک ‌نیز تجویز می گردد. سازمان بهداشت جهانی به دلیل تاثیر قابل توجه ویتامین A در کاهش مرگ و میر سرخک استفاده از این ویتامین را در مقادیر و دوز های مناسب توصیه می کند. در افراد دچار پنومونی یا آنسفالیت همراه با نقص ایمنی و یا خانم های باردار ممکن است از داروی ضد ویروسی ریباویرین یا ایزوپرینوزین استفاده شود.